Niektórzy przedsiębiorcy już na początku swojego biznesu stosują złą praktykę w kwestiach płatności oraz posługiwania się firmowym kontem bankowym. Często to ich prywatne konto staje się bowiem miejscem, na które spływają firmowe przelewy. Tymczasem każda większa kwota, nieznajdująca prostego wytłumaczenia, może być rejestrowana przez bank, a tym samym stanowić podwalinę do ewentualnych roszczeń fiskusa.
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, tzw. „instytucje obowiązane”, czyli m.in. banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje finansowe, instytucje pieniądza elektronicznego, firmy inwestycyjne, banki powiernicze przeprowadzające transakcję, której równowartość przekracza 15 tysięcy euro, mają obowiązek zarejestrować ją w przypadku, gdy jest przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji, a okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości z zamiarem uniknięcia obowiązku rejestracji.
Rejestr transakcji jest przechowywany przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym transakcje zostały zarejestrowane. Instytucje obowiązane stosują wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego, które polegają m.in. na: identyfikacji klienta i weryfikacji jego tożsamości na podstawie dokumentów lub informacji publicznie dostępnych; podejmowaniu czynności, z zachowaniem należytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego; uzyskiwaniu informacji dotyczących celu i zamierzonego przez klienta charakteru stosunków gospodarczych; bieżącym monitorowaniu stosunków gospodarczych z klientem.
Instytucje obowiązane przekazują Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej (którego powołuje i odwołuje na wniosek ministra właściwego do spraw instytucji finansowych Prezes Rady Ministrów; jest on zarazem podsekretarzem stanu w Ministerstwie Finansów; uzyskuje, gromadzi, przetwarza i analizuje informacje w trybie określonym w ustawie oraz podejmuje działania w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu) informacje o transakcjach zarejestrowanych. Przekazanie to polega na przesłaniu lub dostarczeniu danych z rejestru transakcji, także z wykorzystaniem informatycznych nośników danych.
Organy kontroli skarbowej, organy podatkowe i organy celne powiadamiają niezwłocznie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (dalej: GIIF) o wszelkich ujawnionych w toku swojej działalności okolicznościach, mogących wskazywać na prowadzenie działań mających na celu popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego. W uzasadnionych przypadkach GIIF może zwrócić się do organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej o zbadanie legalności pochodzenia określonych wartości majątkowych. Informacja o wynikach przeprowadzonych działań jest przekazywana GIIF niezwłocznie.
Ponadto podatnik prowadzący działalność gospodarczą, rozliczając się z fiskusem na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowej, winien posiadać rachunek bankowy za pośrednictwem którego dokonuje m.in. zapłaty podatków.
Ograniczenia
Przed dniem 1 maja 2004 r. regulacje prawa bankowego wyraźnie stanowiły, że rachunki oszczędnościowe były prowadzone wyłącznie dla osób fizycznych (oraz dla szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych) oraz nie mogły być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 50 Prawa Bankowego sprzed nowelizacji). Ograniczenie to było wyłączone w przypadku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
Od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej, posiadacz rachunku bankowego może swobodnie dysponować środkami pieniężnymi zgromadzonymi na jego rachunku (rachunkach). Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może zatem korzystać jednocześnie z rachunku bankowego firmowego oraz rachunku bankowego prywatnego. Niemniej jednak warto odnotować, iż umowa o prowadzenie rachunku bankowego może zawierać postanowienia ograniczające tę swobodę.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej w art. 22 ust. 1 stanowi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy (dokonywanie transakcji jest dopuszczalne także za pośrednictwem rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, jeżeli przedsiębiorca jest jej członkiem) w sytuacji, gdy stroną zobowiązania z którego wynika płatność jest inny przedsiębiorca lub gdy jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15 tysięcy euro (przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji).
W sytuacji, kiedy na rachunku bankowym podatnika pojawiają się znaczne kwoty pieniężne, istnieje ryzyko, że fiskus opodatkuje je zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 75% dochodu. Nie należy się jednak martwić na zapas, albowiem dotyczy to jedynie dochodów, które pochodzą z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach (art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Jeżeli dochody pochodzą z legalnych źródeł, bądź znajdują pokrycie w ujawnionych źródłach, to fiskus nie powinien nakładać żadnych sankcji.
Ponadto istnieje również ryzyko na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Polega ono na tym, że jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony, a także gdy biorący pożyczkę powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym, to fiskus nakłada 20% stawkę podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatnik, który spóźni się ze złożeniem zeznania (PCC-3) oraz uregulowaniem należności podatkowej z niego wynikającej, będzie musiał zapłacić obok tej należności także naliczone odsetki za zwłokę. Stawka tych odsetek wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego. Jeżeli podatnik uchyla się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie (art. 54 Kodeksu karnego skarbowego).
Tomasz Kotoliński i Adam Szykuła
Kancelaria Prawna Piszcz Norek i Prawnicy