Po wpisaniu hasła mindfulness w okienku wyszukiwarki sklepu Amazon, naszym oczom ukaże się mniej więcej tysiąc pozycji książkowych z nim związanych. Na polskim rynku znajdziemy około dziesięciu pozycji przetłumaczonych na nasz ojczysty język i wartych polecenia. Pojęcie mindfulness, na naszym rynku stosunkowo mało znane, zrobiło już karierę na Zachodzie. Praktykę tę z powodzeniem wykorzystują wybitni specjaliści różnych profesji: sportowcy, chirurdzy i muzycy uznawani w świecie rozrywki. Ale nie tylko oni.
Czym jest mindfulness?
Termin mindfulness jest tłumaczony w języku polskim jako uważność, uważna obecność lub też pełnia obecności. Najczęściej cytowana definicja określa go jako szczególny rodzaj uwagi: świadomej, nieosądzającej i skierowanej na bieżącą chwilę (Jon Kabat-Zinn, 1995).
W swojej pierwotnej, buddyjskiej postaci uważność odnosi się do kultywowania świadomości ciała i umysłu w chwili obecnej, której fundamentem jest praktyka medytacji. Z czasem pojęcie to rozszerzyło swoją definicję, a w ciągu ostatnich 20 lat zdobyło dużą popularność w kulturze zachodniej. Jednym z jego prekursorów był prof. medycyny i nauczyciel medytacji Jon Kabat-Zinn, który po odkryciu, że ćwiczenia uważności mają duży wpływ na zdrowie – pomagają leczyć nawet przewlekłe schorzenia – założył w 1992 roku Klinikę Łagodzenia Stresu w Centrum Medycznym Uniwersytetu Massachusetts. Jego programy redukcji stresu oparte o praktykę uważności okazały się niezwykle skuteczne, a przez wykwalifikowanych nauczycieli uważności zostały również wprowadzone na kontynent europejski.
Uważność – współcześnie rozumiana – jest po prostu sztuką świadomego życia. Aby ją uprawiać, nie trzeba być ani buddystą, ani joginem. Nie jest też sprzeczna z żadną wiarą czy tradycją. Jest jedynie praktycznym sposobem utrzymywania ściślejszego kontaktu z pełnią naszego istnienia przez systematyczny proces samoobserwacji, badania siebie i świadomego działania.
Czy mindfulness ma zastosowanie w pracy?
Z badań przeglądowych przeprowadzonych przez Satindera Dhimana w 2009 r. wynika, że uważność w pracy jest mało zbadanym obszarem. Jednak poważną lukę w literaturze zarządzania wypełniają wywiady i wypowiedzi wielu liderów biznesu, którzy odnieśli korzyści ze stosowania mindfulness. Bill George, były prezes Medtronics Inc., zasiadający w radzie nadzorczej m.in. Goldman Sachs Group Inc., profesor zarządzania w Harvard Business School, oznajmił, że medytacja to integralna część jego kariery i jest najlepszą rzeczą, która przydarzyła się mu w czasie jego przywództwa, gdyż umożliwiła mu koncentrowanie się na tym, co jest naprawdę ważne. Powszechnie wiadomo, że medytują również: prezes Ford Motor Company i właściciel najpopularniejszej wyszukiwarki internetowej Google. Kilka korporacji, m.in. Google, Hughes Aircraft i Deutsche Bank wprowadziło kursy mindfulness dla swoich pracowników. Z treningów redukcji stresu opartych na uważności korzystają – oprócz ośrodków medycznych – przedstawiciele wielu zawodów, łącznie z olimpijczykami i drużynami koszykówki Chicago Bulls i Los Angeles Lakers.
Wielu trenerów mindfulness podkreśla, że formalna praktyka uważności, czyli medytacja, nie może być oddzielana od praktyki w życiu codziennym, czyli od życia i pracy. Te sfery przenikają się.
Trening uważności polega na rozwijaniu umiejętności pełnego skupiania uwagi na tym, co się dzieje tu i teraz, na tym, czego teraz doświadczamy (na doznaniach, myślach i emocjach). Ćwiczenia uważności pomagają w odkryciu nawykowych wzorców myślenia, zachowania i odczuwania, pomagają nam też szybko docierać do naszych silnych, wewnętrznych zasobów.
Dzięki praktyce uważności możemy wykształcić różne umiejętności istotne w pracy. Najważniejsze z nich, to:
Koncentracja uwagi
Praktykując uważność, nie poddajemy się gonitwie myśli, jesteśmy bardziej wnikliwi, łatwiej identyfikujemy i rozwiązujemy problemy. Uwzględniamy wyjątkowe możliwości, unikamy niebezpieczeństwa.
Samoświadomość
Będąc uważnymi, zyskujemy zdolność objęcia uwagą własnego organizmu, wczucia się w siebie, rozpoznania emocji. W życiu zawodowym duże znaczenie ma umiejętność kontroli emocji i zarządzania stresem. Skuteczność Treningu Redukcji Stresu opartego na uważności (ang. Mindfulness Based Stress Reduction) została potwierdzona w licznych badaniach (np.: meta-analiza Grossman, Niemann, Schmidt i Wallach, 2004).
Życie tu i teraz
Człowiek uważny nie rozmyśla zbyt dużo o przeszłości, ani nie fantazjuje nadmiernie o przyszłości, aby nie tracić czasu, ale żyć chwilą obecną. Uważny pracownik potrafi uczyć się z przeszłych doświadczeń i planować przyszłość, jednak jest mocno zakorzeniony w teraźniejszości, bo tylko ta chwila jest realna. Dzięki byciu „tu i teraz” zachowuje świeże spojrzenie, potrafi wymyślać nowe i innowacyjne rozwiązania pojawiających się problemów.
Jak zacząć praktykować mindfulness?
Warto skorzystać ze wskazówek czy trenować pod okiem nauczycieli. Ale można praktykować uważność samodzielnie. W każdej chwili i przy każdej codziennej czynności.
Jacek Santorski w książce „Dobre życie” proponuje kilka prostych, wręcz pospolitych, ćwiczeń medytacyjnych: sprzątanie domu, zmywanie naczyń, parzenie herbaty. Aby praktykować uważność, czynności te należy wykonywać w skupieniu, trzy razy wolniej niż zwykle, bez wysiłku, skupiając się na szczegółach danej rzeczy lub tego, co z nią robimy, utrzymując uwagę na własnym oddechu. Santorski zaznacza, że nie możemy zmienić naszej kultury, jednak możemy przejąć coś z mądrości Wschodu: „Jeśli chcesz się przełamać, nauczyć czegoś nowego, znaleźć w sobie rezerwy energii czy pomysłowości, stawaj się jednym z tym, co robisz. Ćwiczysz – ćwicz. Biegasz – biegaj. Pracując – pracuj. Nie oddawaj się marzeniom. Nie rozwiązuj równocześnie problemów całego świata. Nie trać energii na depresję. Niech świadomość, uwaga będą właśnie tu, gdzie jesteś, przy tym, co robisz”.
Medytować można w każdym miejscu i o każdej porze. Wystarczy zrobić ten pierwszy krok, a korzyści przyjdą same…
Agnieszka Machnowska
Psycholog, trener, konsultant w zakresie HR