ARCHIWUM Magazynu B&B - zakończył działalność w 2018

Sześć myślących kapeluszy

…czyli sześć stylów myślenia

 

W świadomości zbiorowej funkcjonuje wizerunek samotnego geniusza – natchnionej, twórczej osoby, która realizując swoje wizje, spędza wiele godzin w pracowni, odizolowana od zewnętrznych wpływów. W rzeczywistości jednak to zespoły są bardziej skuteczne w generowaniu i dopracowywaniu pomysłów. W małych grupach ludzie pobudzają się nawzajem do myślenia – pomysł jednej osoby może zainspirować innych. Fachowa literatura zna wiele takich przypadków. Steve Jobs – współtwórca marki Apple – również pracował w zespole przy konstrukcji komputera Macintosh. Doceniając wysiłek i wkład członków zespołu włożony we wspólny projekt, umieścił ich podpisy wewnątrz obudowy urządzenia.

Wytwarzanie wielkiej ilości pomysłów może mijać się z celem, jeżeli się ich potem nie analizuje i nie przesiewa, by wybrać te, które warto rozwijać, w które warto zainwestować swój czas i pieniądze. Na tym etapie łatwo jednak o zdławienie kreatywności, gdyż naturalną reakcją na nowy pomysł jest krytykowanie i wytykanie słabych punktów, które go dyskwalifikują. Zazwyczaj im bardziej doświadczeni i inteligentni ludzie, tym łatwiej znajdują błędy w pomysłach innych osób, tym bardziej sceptycznie oceniają szanse na powodzenie nowego produktu, przedsięwzięcia, itp. Firma Decca Records odrzuciła piosenki Beatlesów, wiele dużych wydawnictw nie wykazało zainteresowania pierwszą częścią Harry’ego Pottera… Takie historie zdarzają się w większości organizacji.
Jedną z metod analizowania, oceniania i wyboru pomysłów jest „sześć myślących kapeluszy” autorstwa Edwarda de Bono. To wyjątkowo skuteczny sposób spokojnego wartościowania, przystosowywania i rozwijania pomysłów, które początkowo wydawały się kontrowersyjne.

Myślenie lateralne

Edward de Bono jest światowym autorytetem w zakresie twórczego myślenia, propagatorem i autorem pojęcia „myślenie lateralne”. W swoich książkach opisujących to zagadnienie zaznacza on, że oczywiste jest to, że procesy myślowe przebiegają w naszym umyśle cały czas. Jednak zazwyczaj są to procesy automatyczne, nieuświadamiane, które pomagają nam sprostać rutynowym sytuacjom. Aby osiągać lepsze rezultaty, potrzebujemy czegoś więcej – myślenia lateralnego. Wymaga ono od nas uświadomienia sobie faktu, że istnieją inne sposoby spojrzenia na sytuację i zakłada świadome zejście z głównego toru myślenia podczas pracy nad problemem, dzięki czemu możemy sprawdzić inne spostrzeżenia, pomysły czy wyjściowe punkty widzenia. De Bono przedstawia myślenie lateralne jako proces umysłowy prowadzący do osiągnięcia nowego wglądu w zagadnienie. Jest ono wolne od pułapek logicznego myślenia, nadmiernego krytycyzmu, twórcze i wyzwalające.

Trudno jest znaleźć sposób na zasygnalizowanie przejścia z myślenia automatycznego (nawykowego) na myślenie świadome. Koncepcja kapeluszy myślowych jest zdecydowanym sygnałem wyjścia poza schemat i przestawiania się na różne tryby rozumowania: krytyczne ocenianie, tworzenie pomysłów, analizowanie, dedukowanie i szukanie alternatyw.

Metoda sześciu kapeluszy

Kolorowe kapelusze są pojęciem symbolicznym, używane są jako metafory sześciu stanów umysłu. Zakładając na głowę wyimaginowany kapelusz w określonym kolorze, ukierunkowujemy nasze myśli na wybrany obszar. Żaden z kapeluszy nie jest dobry lub zły – wszystkie służą konkretnemu celowi w pewnych sytuacjach.

Co oznaczają poszczególne kolory kapeluszy?

Biały kapelusz – wskazuje na neutralność i obiektywizm, chłodną logikę i rzetelność. Jest odpowiedzialny za to, co głównie interesuje nas w biznesie – dane, fakty, liczby, informacje. Wkładając biały kapelusz, ukierunkowujemy myśli w stronę obiektywnych, pozbawionych domysłów, zmierzonych i zbadanych informacji. Operujemy na konkretnych zestawach danych pochodzących z dokumentów, analiz, statystyk, wyrażonych w liczbach, wykresach i słupkach; korzystamy z przepisów i sprawdzonych regulaminowych procedur.

Czerwony kapelusz – reprezentuje emocje, wrażenia, intuicję i irracjonalne aspekty myślenia. Używając czerwonego kapelusza, wyrażamy emocjonalny punkt widzenia, opisujemy emocje, jakie wywołuje w nas dana propozycja. Ten kolor kapelusza uznaje wrażenia i uczucia za ważną część procesu myślenia. W czerwonym kapeluszu myśliciel nigdy nie usprawiedliwia swoich odczuć ani nie szuka dla nich logicznego wytłumaczenia. Wyrażenie emocji jest niezwykle ważne, ponieważ mogą one stanowić ukrytą przyczynę sprzeciwiania się lub popierania jakiegoś pomysłu.

Żółty kapelusz – jest znakiem optymizmu, nadziei i pozytywnego myślenia. Myślenie w żółtym kapeluszu jest konstruktywne; bada i analizuje wartości i korzyści, a następnie stara się znaleźć dla nich logiczne poparcie. Żółty kapelusz wierzy w sukces i powodzenie. Wiąże się z operatywnością; dostrzega perspektywy, nowe horyzonty i poszukuje możliwości działania, jego celem jest efektywność. Obejmuje całe pozytywne spektrum sięgające od logiki i praktyki, aż do marzeń, wizji i nadziei.

Czarny kapelusz – symbolizuje pesymizm, krytykę, negatywne aspekty zagadnienia. Zakładając czarny kapelusz, poddajemy dane zagadnienie krytyce, staramy się zidentyfikować wszystkie niebezpieczeństwa i zagrożenia, ostrzegamy przed możliwościami wszelkiego rodzaju potknięć. Myśliciel w czarnym kapeluszu wskazuje co jest złe, niepoprawne i błędne, co kłóci się z doświadczeniem i przyjętą wiedzą, wskazuje usterki i wady w projekcie. Myślenie takie pozwala ocenić pomysł przez pryzmat doświadczeń z przeszłości.

Zielony kapelusz – oznacza rozwój, nowe pomysły i możliwości. Jego zadaniem jest twórcze myślenie. W zielonym kapeluszu udoskonalamy pomysły, poszukujemy alternatywnych rozwiązań, wychodzimy poza schematy, poza to, co oczywiste i zadowalające. Myśliciele w tym kapeluszu uwielbiają wprowadzać zmiany i poprawki, ich działanie cechuje kreatywność, są autorami prowokacyjnych i szalonych pomysłów, lubią odwracać „kota ogonem”, aby sprawdzić, czy tak nie wygląda lepiej.

Niebieski kapelusz – jest bezstronnym obserwatorem; moderuje pracę zespołu i sprawdza, czy dany proces przebiega prawidłowo. Myśliciel w niebieskim kapeluszu przygląda się dyskusji, kontroluje i analizuje proces myślenia; organizuje strukturę rozmowy i określa zagadnienia, na które ma być ukierunkowane myślenie; mówi na czym należy się skoncentrować, zachęca do wypowiedzi. Jest stróżem przestrzegania zasad, narzuca dyscyplinę oraz łagodzi spory.

Metodę de Bono można wykorzystywać w wielu sytuacjach – poczynając od przygotowania oferty wstępnej dla klienta, a kończąc na zebraniach zarządu, podczas których poszukuje się sposobów rozwiązania problemów zaistniałych w organizacji. Bywa również stosowana jako narzędzie coachingu. Metoda ta jest prosta w użyciu, a daje pewien schemat zbadania problemu, możliwość obejrzenia jego aspektów z sześciu perspektyw. Kapelusze wspierają pracę zespołową i otwartość jego członków, uwalniają ducha twórczego myślenia.

Stworzone przez de Bono metody były lub są stosowane przez potężne międzynarodowe korporacje, takie jak NTT, Exxon, Shell, Du Pont, IBM.

 

Agnieszka Machnowska
ilustr. Ewa Skwierczyńska-Nowak

 

Źródła:
Edward De Bono, „Sześć kapeluszy, czyli sześć sposobów myślenia”, Wydawnictwo Medium, Warszawa 1997 r.
Paul Sloane, „Twórcze myślenie w zarządzaniu”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005

 


Business&Beauty Magazyn